المغنی فی الطب (کتاب)«المغنی فی الطب» مشهورترین نگاشته سعید بن هبةالله (متوفی ۴۹۵ ق) است که آن را برای خزانه خلیفه عباسی المقتدی نگاشته است. ۱ - معرفی اجمالیهدف نویسنده از نگارش این اثر، تالیف کتابی مختصر در طب برای شاگردانش بوده است تا آنها بتوانند به آسانی به آن مراجعه کنند و به سهولت با بیماری‌ها، اسباب و علائم آنها و نحوه درمان آنها آشنا شوند. [۱]
المغنی فی الطب، ص۱۹-۲۰.
۲ - ساختار کتاباین اثر و ترتیب آن همانند بسیاری دیگر از کتبی است که پیرامون بیماری‌ها و درمان آنها به رشته تحریر درآمده است. در ابتدا بیماری را عنوان می‌کند، سپس خصوصیات ظاهری آن بیماری را بر می‌شمرد، آنگاه اسباب و علائم آن را ذکر می‌کند و در پایان شیوه درمان آن بیماری را بیان می‌کند. معمولا در هر بخش، مبحث درمان مفصل‌ترین قسمت را تشکیل می‌دهد. ۳ - گزارش محتواکتاب المغنی از مهم‌ترین منابع طب سنتی است که به دست ما رسیده است. در این اثر بیش از دویست بیماری بررسی و شیوه مداوای آنها بیان شده است. این نگاشته در عین اختصار شامل مطالب مهم و ارزنده‌ای است؛ از این رو پس از تالیف مورد توجه بسیاری از پزشکان قرار گرفت است. داود انطاکی در کتاب تذکره اولی الالباب، حکیم میر محمد مؤمن در کتاب تحفة المؤمنین و مرحوم سید محمد حسین عقیلی خراسانی در بخش بیماری‌های کتاب جوامع الجامع و پس از او حکیم محمد اعظم خان در کتاب اکسیر اعظم بسیار به این اثر استناد کرده‌اند و مطالب مؤلف این اثر را نقل نموده‌اند. مؤلف در این اثر کمتر به نقل اقوال می‌پردازد، بلکه آنچه می‌نویسد به سبک و سیاق واحد و بدون پرداخت به اقوال پزشکان و نقد و اشکالات آنهاست، چراکه پرداختن به اقوال و اشکالات امری است که با قصد مؤلف بر اختصار منافات دارد. افزون بر این، نثر مؤلف نثری روان و بدون اغلاق و پیچیدگی است و کسی که با زبان عربی آشنایی دارد در مطالعه این کتاب و مراجعه به آن کمتر با مشکلی رو به رو می‌شود. خصوصیت دیگر این اثر در بخش مداوای بیماری‌ها، ذکر شیوه‌هایی معمول و ساده است نه مانند بسیاری از منابع دیگری که تنها مجموعه‌ای از نسخه‌ها و شیوه‌های مهجور و نیازموده باشد. ۴ - وضعیت کتابکتاب به همت دکتر عبد الرحمن الدقاق و براساس چهار نسخه خطی تصحیح و تحقیق شده است. وی در ابتدا مقدمه‌ای کوتاه پیرامون زندگی و آثار مؤلف و نیز شیوه تصحیح کتاب مغنی نگاشته است. در پایان نیز فرهنگ نامه ادویه و اغذیه و معادل علمی آنها، اصطلاحات پزشکی و معادل علمی آنها را تدوین و تنظیم نموده است. پاورقی‌های این اثر به بررسی اختلاف نسخ خطی اختصاص دارد. نسخه حاضر به سال ۱۹۹۹ م (۱۴۱۹ ق) در بیروت چاپ و منتشر شده است. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |